(1) Amerika: MS 800 Yılına Kadar

1-Monte Alban-Danzante

Özellikle Orta ve Güney Amerika'da filizlenen ve Avrupalılar tarafından yok edilen eski Amerika uygarlıkları yazı dizimizin ilk bölümü... İyi okumalar...

MÖ 2200 ile MS 300 yılları arasındaki dönem, gerek Meksika’da gerekse Peru’da ilk uygarlıkların doğuşuna tanık oldu. Meksika’daki uygarlığın bu dönemi, Oluşma dönemi ya da Klasik-öncesi dönem olarak biliniyor. MÖ 1500 yıllarında Orta ve Güney Amerika’da tarımsal köyler gelişmeye başlamış, seramikçilik gibi bazı el sanatlarında uzmanlaşma belirmişti. Toplum, etkilerini mimari alanında da gösteren, bir tabakalaşmaya doğru ilerliyordu. İlk gelişkin toplumu yaratan Olmek’ler, Meksika Körfezi kıyısındaki tropik ovalarda yaşamaktaydılar. Bu kültürün büyük törensel merkezlerinin başta geleni olan San Lorenzo Tenochtitlan, doğal bir sırtın oyulup değiştirilmesiyle yapılmıştı.

1) Danzantes (dansçı) resimleri Meksika’da Monte Alban’daki Zapotek merkezinden çıkarıldı. M.Ö. 500 yıllarına ait olduğu sanılıyor. Dansçıların kendinden geçmiş halleri, gözlerinin yumuk olması ve vücutların diğer ayrıntıları, dansın ölü savaşçılarla ilgili olduğu izlenimini bırakıyor. (büyütmek için resme tıklayın)

Olmek Kültürünün Yayılışı

Yapılan kazılarda volkanik kayalardan yapılan dev heykeller bulundu. Bunlardan bazıları sonradan kasten tahrip edilmiş ve toprağa gömülmüştü. Heykel yapımında kullanılan taşlar epey uzakta bulunan Tuxtla Dağlarından getirilmişti. Heykellerin varlığı ve ulaşılan ustalık düzeyi, örgütlü bir iş gücünün ve uzman heykeltraşların bulunduğuna işaret etmektedir. Ayrıca güçlü bir hükümetin, heykeltraşlara, oymacılara ve çanak çömlekçilere yardımda bulunduğunu gösteriyor. Başka bir Olmek merkezi olan La Venta’da da gene heykeller ve koni biçiminde büyük bir piramit bulunmuştur.

Olmek işi eşyalar Meksika yaylalarının iç bölgelerine kadar yayılmıştı. Meksiko kentinin ardında bulunan Rio Balsas vadisi, muhtemelen Olmeklilerin çok rağbet ettikleri mavi yeşim taşının kaynağı idi. Oaxaca’dan da çeşitli madenler gelirdi. Diğer bir maden kaynağı olduğu sanılan Kosta Rika ise daha da uzaklardaydı. Olmek üslubunda yapılmış taş kabartmalara ve mağara resimlerine özellikle Batı Meksika’da rastlanır. Kabartmalar, doğuya doğru, El Salvador’a kadar devam eder. Bu sanatsal üslubun böylesine geniş bir bölgeye yayılmasında ticari, dinsel, siyasal yada askeri etmenlerin nasıl bir rol oynadıkları bilinmiyor. Ancak bu üslubun tüm Orta Amerika’yı etkileyen İlk ortak üslup olduğu kesindir. Olmeklilerin bir sayı sistemine sahip oldukları ve hatta bazı kayıtlar tuttukları yolunda bazı belirtiler olmakla birlikte, bunlara yazı denip denmeyeceği tartışılabilir.

Peru’da MÖ 1000 yılından itibaren Chavin üslubu da aynı şekilde yayıldı. Bu üslupta av kuşları ile yılansı özellikleri olan insan-kedi karması desenler özel bir önem taşıyordu. Bu üslup adını, orta Peru’da, And dağlarının zirvesinin hemen doğusunda bulunan ve 3000 metre yükseklikte olan Chavin de Huantar kazı yerinden aldı. Burada, avluların çevresine yapılmış ve yeraltı dehlizleri de olan büyük taş yapılara rastlandı. Bu dehlizlerde bazı heykeller de bulundu. Örneğin ana yapının eti dip bölümünde haç şeklindeki odada bulunan “lanzen” heykeli bunlardan biridir. Taştan bir sütun üzerine yapılmış olan bu heykel efsanevi bir yaratığı temsil etmektedir.

2-Chavin de Huantar

2) Bu dev baş heykeli  insan ve kedi özelliklerini birleştirmiş heykel Chavin de Huantar kazı yerinde bulunan ana yapının duvarında bulundu. Genel çizgilerin kabalığı ile kabartmalardaki ince isçilik arasındaki zıtlık hemen göze çarpıyor, heykelin çıktığı kazı yeri, yukarı Amazon - havzasının bir vadisinde bulunuyor.